17
Мі??э??а ???? Рэ???? Б???ь
УА “Г????і ?я??? ?і??ітэт ім.Я. К??ы”
Ф???эт ю???ы
К????ая ???
? ?????: ?і??ыя ?я??ы і ??а Рэ???? Б???ь”
5 ??я?
тэ?: “К?мі???е ??а ? ???у ВКЛ 1588 г. ”
В???а: ??э?? І ??а
???? ?ў?й ??ы ??ча?я
??ыя???і “Э????? ???
П?і?ш В.Г.
П???ў: Б?юк І.А.
г. Г??а 2009 г.
З??
I. П?я?е ?????
II. Ві? ????? і ????я.
III. П???? ??і???е ??а ВКЛ з ???і?? К?? V
С?с ?????
I. П?я?е ?????
З?????? Вя??? ?я?? Лі?ў??а (?л? – ВКЛ) ???ю ў?гу ??вя?? ??і???? ??у, я?е
?? ????? ? ???у ??я, ???я і м???і ???? ????, я?м ?? ????ў?? ??а ??і? і
??? ???? ? іх лю??.
Ф???? ??і??? ??н не ў????е ????? ??чэ?я ?ня?я ?а???а, ??к, ???я? з ??і?
????? ??і???-???? ??, ??а ??і? ??ючэ?е, ?о ????ў? XVI ?. ???е ?????м
???????е, ??ў?е ?ея?е, я?е ў?ю?е ў ся? э??? ????? ?бя??і і ??? ??х ?
????ы ????і ?д, ??????, ????ь, ??ы і і??э? ????х ??.
У ??і??н? ??? ВКЛ ????ю?а ??ыя ??ы ????х ?ея?яў: “???”, “???”, “???”,
“?????”, “??а”, “??т”, “??”. У? гэ?я тэ?і? ??рэ?і?ю? ??ыя ?? ?????
?ея?я, у ??т я?? ????ў? ??а ????? ў?ю?е і “???” ?я ?ця????, і “??у
???ю”, ??шэ?е ??? і ??шэ?е “??я ?????о”, а ??мя гэ?? – ?? і ?эх “????й
?ну Б?у”.
У ????? ? ????у ????й ????і і яе ???ў ?-???у ????ся і ?????. Т?, ?????
???ь ???я, ??і?? ???????і і ?ё??і ????ся ???м, ???й, ??????, ?о?й.
С?????? і ????а ?бя??? ???? ????? ?цяняўся тэ?і?? “??? ? ??а”, ??. А???е
?ня?е ?????, б??? ? ????а, ????? “????ом”. Т?ія ?я???я ?????, як ??а
???ь ????, ?я???я ???, ?? ?о ?ў???, ??? ?я???? ????? і ????я і?ыя,
????ся “????е ?е??у ??????о”. Гэ?я ??а ?? ????? з ???га ?а?.
П???? ??н, ????, ? ?? як ???і ????е, ???н ?ў?а? ??д ??м, ? ????е
з’яўля?? і????м ?я???м. У??ю? ў ?ч??? ? ????? ?ея?я тэ?і? “????а”,
“???”, ????ў? ?е ? ў?? ??-??? ??шэн? “??ва” ????, п???й ??ы. С??? к?????
??н ??? ????й ?я ??і???й ????? ? ў???е ????? ?яўн?? у ?ея?ях ??ы, я?я я?
?????, ??? ?????. З????? ????? Б???і ? ??е ??? ?ня?я, ??к ??а ???і?е ў?
я? ??ў?я ?? і д????а я?а і ???? ?і?? і???я і ???я ???ы, я? ?????ую?
пэў?е ???е і ?????ў?е ?ея?е як ?а???а. Х?????ю? ????е ?ея?е ў ????ы ?с,
м?? ???і? з тэо?і ????а ?ы????? ??а, я?е ???е ??? э???ы, ??ы ?’??ў?х і
?б’??ў?х ??? ??? ?????: ?’?т, ?’??ў? і с?’??ў? ?? і ?б’?т ?????.
З?? ??а ???е “???м” як ?? з????а, у ??ую ??у ???а ?? ??ў???я ?ея?і ???а
??й ????, ?к і ?? з ???э?? я? ?с, я?я ??вя?е ????у ?ня?ю “???е”. Са ???
ж ????ў ?ж? ??ю??, ?о я? ???ю? ???? фі???а ?о ?і???а ???у ? ?ця????.
П?я?е “??” ? ??????і ў???ся ? Б???і, ??к ?? ??ыя ??э?і. Ч?? я? ??вя??
????у ?ня?ю ?? ? ??ы??а, ??м ?мяня? ??а “?????”, ?ста ????? від ????я –
??ф, ???ая ?????я і і?. У ????м ????ўс?е, ??рэ?і?ю? ????і ???? ?а???а
?ея?я, ????ў? ў??е тэ?і?: “?????ая ві?”, “?? ????я”, “?? ???с?я”, “??
???я”. Для ??р?ця пэў?х, ???э?? ?с ????? ў я??і ?мяняю?? я? ??а
??????ю?а тэ?і? “???”, “?????”. П??м ????ў? ?мя?ў?е ? ???? “???” “?ря?й
???”, ?????, ??я ?зя???я я?? ? ??? 24 ??і?. Ч?? у з??е ???????? ??а
“?????” ў сэ?е ?ая (?э?ая) ???. В????ў?ўся гэ? тэ?ін ??ш ?я ??чэ?я
?ся?л?і?? ? ?ё??ыя ??ы, у ??ую ??у ???а ? ??зя?ў, ????ў? ???ую ?тэ??ю
????х ?ея?яў ????ў у ??м ???? С???ў, ???? я?: “О ????? ?як?о ??у” (р.
XIII).
Ч?? ??а “?????” ?мяня?? ???і “??????”, “??????о”, ?м ??рэ?і?ю?а ???э?ыя
?? ???х ??ў ?????ў, ??х, ????д, як ????? ???ь ???у ????я, ???ь ?????я і
і?.
З???? ?ея?е ? ????? ?зяй???м пэў?х ??ў ??. У я? ў?ю??, як ???? ????ў?,
?????? т? ? і?? ???ў ???ня ?????. П???? з’яўляю?а ????я ??ы ? ?????
ця??? ?????яў ?я?м ?????я ??? ?о ?????ня ?я ?зя???я з??н?? ?і??а ??? ??ы
(р. XII, ?т.13; р. XI, ?т.35). П? ??????? ???у ????х ?????ў ????ў? ?????
?е ім ????ю ?э?у і ???е іх ????і, ?э??і, ?????і.
С??т 1588 г. ??????е ??э?е ??е ???і?ў??і ?????, я? ????? ?бя??ы, ?я?аю?
ў?? ? ????? ????х ?ея?яў і іх ?????ь. З????? ?????? ?ў??е, ?о ?????
з’яўляе?а ??????? і ?????я???м, а ?? ???? ???н ?? ???? і п???ы ? ?? “??
???и” і “?????а”, ?о ??е ??й ? ў??н? ????? ?я я? ??? і ??????м – ?я і??.
К?????-???ыя ??ы С??? ???? ? ?м, ?о ????? ?г?ь ?? ????? як у ??е ??ў?х
?ея?яў ????, ?к і ў ??е ў???ня ? пэў?х ?ея?яў, я?я ?? ???? ????ў? (????я
бя?????).
С??т рэ????е і ???’??ыя ????я ?ея?і. Т?, ?ы ??? ? ??ё ??ы, я?я ?? ???ю
???у ????, ?’??м ????? з’яўля?ца ? ??? ??ё ????, ?е і ??шэ?е ў??а ????,
я? ?? (р. I, ?т.13).
У ????і ???? ?і??е ????? ?ея?я з’яўля?? ??і???м, ????ў? ў??ляе ў я?
???ія ???я???, і??і???ыя ??. З????? ???е ??у???? ?е ???ыя ??я?ы ў???я
??ы??а, і ?? ??а ???? ???? ??? і ?го ж ????? ?ея?я ???і?ю?а ??? ???
???і?? ???? ? ?ця????. У? гэ? ????? ? ????я і ?????і ў????я ??і???? ???.
З????? ????? Б???і ???е ?’??м ????? ? ????ія ???? ў ?й ? і?? ??ы ??н??
????, як гэ? ў??і? ????у ??і???? ??у, а ??рэ?ыя ???ы і і??э? ??, ??к і
?ы гэ?м ??яж??е ???ы і і??э? ??і?я??? ???я (?я?ы) і ???ы і і??э? ???х
лю??. С??т 1588 г, ?ё?ы і??? ў?? у тэ?ыю ??і???? ??а, ???е ???а ?’???
????? ??? ???? ? ?????і ?????а ???у і ????? ?????і (р. XI, ?т.60).
З??і ?к ????? ?ея?я, ????? ???, я?я ?????ую? ????? ў я? ???м ?аяў??і,
???е я? ?’??ў? ?к. С???е ??і???е ??а ў гэ? ?ня?е ў?ю?е ????а ?бя???е
?ея?е (?ея?е ?о бя?????), ????ю ?вя? ??ж ?ея?? і ???іў?? ????а-?бя????
в?і??, а ???а ??а, ???, ?с і ???і? ?зя???я ?????, з ?? я?х ??я??? ????
?я ў?х ???ў ?????ў з’яўля?? ????а ?бя???е ?ея?е.
П? ?????? ?’??ў?га ?? ????? I.А. М?і?ў?і ??я?ў?е ў ?а???м ??? ?ы ???
????й ????і: ?яў??е ????й ??, ??х і ў???е ????? ?ея?я.
II. Ві? ???с?а і ????я
У ?????х Б????х ?я??х ??ў?й ??і?й ??і???? ?а? ?ў ???. У ??? ???х ??і?х
??а, я?я ??? ? ?с, ? ????м ?вя??ю ????ь ??і???-???? ??. У ??ў?м гэ? ????
???я ???, з я?? з????? ?ў ???н ? ??э?е якіх ??ў ??рэ?і?, а ???а ??я ??ы,
?о ?лю??ў?? пэў?я ?я??і ў ?ы????-???? ????х ? ??рэ?? ?с???? э?? ??і?я.
П???? ??і? ???ін лю??, ?????ыя ў ??рэ?? ????? ????х, ?ы ?ў?рэ?і ????
?????вя??ы ????, ???ў??ся ???й п????, ?і??іся ў ?я???я ???.
У ??і???м ??? ????? Б???і ????к А. М?і?ў?і ў ????? ? ?’?? ??? ???е ????я
?? ?????ў:
з????ы ???ь ??;
????? ???ь ???;
????? ???ь ся???а ??а;
????ыя ?????;
???я ?????;
????? ? ???й ??? і ???ь ???й ??ы;
??цэ??я ?????;
????? ???ь ???;
??х ? ??у: а) ????? ???ь ??я; б) ???с?ы ???ь ???я; в) ????? ???ь ???ы;
г) ??х ? ??у і ?ё??ь:
а) ??д ? ??д; б) ???; в) ??х ? ?ё??ь:
а) ???; б) ???ж, ?????? ?ё??і; в) ????? к????е і ?????е ?ж? ?ё??і; г)
??х ? ????ю ?ё??ь; д) ??шэн? ????, я?я рэ?люю? ???ыя ???? ??ж “??м” і
???і.
С??? ????-????ў? ???? I.А. Ю? ?е ??і???ю ?????ў ? ?х ? ????х:
1) ?я???я;
2) ???ь ???у ????я і ?????я;
3) ?і??я;
4) ???ь рэ??і і ???;
5) ???ь ???;
6) ???ь ??я, ???я і ??? лю??;
7) ??х ? ?ё??ь;
8) ????? ?? і ????а-???? лю?? ???ь ????.
А??я ??, ? ???у ў??жэ?я ??ў у ??е I.А. Ю? ?дзяляе ????? ? ?ы ??:
1) ?????, ??? ? я?х ????іся ??????? ?я???й ??ы ????а ? ?яў??і ?ця???? ?
я? ??ы;
2) ????? ? ???х ???н?а ??????ня;
3) ????? ? ???х ?е??? ??????ня, ? я?х ????ў?? ????і як ?????? ?я???й
??ы, ?к і ???я ???зя?.
П? ??????і ?????х ??і???й ? ??і???? ??? ????ай Б???і ??а ??і? ??д, ?о
I.А. М?і?ў?і ?????? ?е ??ш ???я?ую ??і???ю ????х ?ея?яў, ???ю?, ????д, у
??? ?д ??цэ??я ?????, а ???а ????? ???ь ся???а ??а і ???ь ???. А?? ?э?
????ь, ?о ён ? ??м ????ў? ????? ??чэн? ???х ?? ??ў ?????ў у ???я ?тэ??і,
а ?м ??ш ??? ????а з ?????? іх ? ?? з ?р?х ?? у ??э? ??ў ?????ў. С?
????ў? XVI ?. ? ??ы ?? ??і? ?я???я ????? (I.А. Ма??ў?і ???е іх ?????і) і
??, ?я?? іх у ??? ????х С???ў.
П?ля?ў??ь ??я?э?я ??ін??а-???? ?? у С??? 1588 г.:
????? ?я???я і ???ь ???у ????я;
?ё??ыя ??ын??.
К?????я ??ы, ?????я ? ??у ў????, ?я?аю?а ў ?м? ?????х ??і?х ??а ?????
Б?а??. Да ??ы?? ???ў ? ???ю ?ё??ь ??н ????: ??д і ??д, ???, ???, ???ж,
?????? ? ?????е ??й ?ё??і і ????? ????? ёю. У ????? ? ???э??а ?’?? ???
??н ???і?ў ?м? ? ???ю ?ё??ь (??ія рэ?, ???, ??ы, ?????і і і?) і ??х ?
?????ь (?ё??, ??і і і?).
Н?? ?о ??д – ?? ? ??ы ??д ? ?я??ія ??, ?ё??, ??? і і?, ????ыя з ?????? ?
??п? ?ё??і і ???? ?д ???. С??ыя ?ігі ????, ?о ??а ?ё??ыя ця?ы ????
??????ся ????, ????, “??”, ??м ? ?я??? ???м. Шля?м ???ня гэ?х ????х ???ў
???ы ?вя???і ?? ў???і ?о ???? с?э?і ????м. С??т 1588 г. ??вя?ў ???м 15
????ў, ?мя?ў?ю? ??? ??д, “????ы”, “???ы” і ў??? ў ??? ?с. З????? ў???іў
???ія ???і ? ў???е гэ?х ?????ў. Т?, ? ??д, ????ы з ?????, ????? ??цю
??я?? як ???ў?, ?к і і?ыя ў???і? ?????. Д???? з іх ?ё??і ???я?ся ???я
??ў??а і ????я ??? з ?вя??. За ????не ?н у ?с ??? ???ў? ??ўся ??цю, а
?ў???і? – ?рэ?? ?я????.
Р??й – ??х ? ?ё??ь, ????ы з ???? ?д ???. У ????? ? ??? і ???, ?е ?????
э???? з’яўля?ся ???е ?д ???, ?і? яе ??? і ???, у ??? ????? э??? м????а
???. А??я ??, ??? ??яўся “? ??зе” і С??т у гэ?м ???у ???? ???і?е я? ад
????х ?ея?яў (р. XI, ?т.22, 30).
У ???ю ?тэ??ю т? ??? “?ліцэ??х” ?????ў I.А. М?і?ў?і ???е “????я ??????й,
???? ?я ??й ?????? и ???????а ?????а”, ??? ???м ?’??м ???? ???ў ????ую
бя??у і ????і ???к. Н??, рэ?люю?я гэ?я ?????э?і, ????? ў ??? ????х С???
1588 г. і іх ???і?е ????? ???й у ????і ????. С??? ????ў? ??ў бы ??я
?????э?і ?????ц??? ??т???.
У ?????? з ?б’??? ????? С??т ???е ў ???я ??? ???, ???ы ???? лю??і,
?я?іц?і, ???? (р. XI, ?т.30-33), а ???а ???, ???ы ?я?і?м у ????х “??? ??
лю?й ???? ??у” (?т.31). З????? ???? ??? да ?тэ??і ?????ў ця?іх (“??й
???х”), я?я ??я?? ??????ю ???ім ??м “? ?ря?м ???”, і п???? ? я? ????е
“???” (?т.32 і і?).
Г??ж – ???ы ??д ? лю?? ?о іх ??ё з мэ?й ?????я ?ё??ю. Тэ?ін “???” ???ся
?к????м у сэ?е ????ня ?ё??ю, ??? ???і??ся “???й г??ж” – ?????е м?м??ю ?
???? ???й ????ы, ????? ??? – ?????е ????е ?ў? ? ?ё??? ??я?????х і
?????ў? ??? – ???? ??х ? ??ю ?ё??ь.
П????, я?? ???і?? гэ?я ??? ?????, ?? ????? ??ы ???ю і ??а ?зя???я ?????,
? ў???е ????? “? ???” ????а ????? ???? ?я ??ою і ????? – ???а ??я?. У
??? ??? ????? ???? бя????? ?? і ???? лю?? ?ы ?ы????? ????ў. Т?, ??? ??
??? і ??? ???я ???ся ??і??ё?м ?рэ?? ?я???? у ??у – для ?ях??, а ? ?я?і?
??н ???яў ??? ??? ?? (р. XII, ?т.23). Ф???? ??н ??????ў ???а ??і???ю
????? ??, я?я ?????? ? ў??х ????а-???? лю??. К??? чэля?і ня???й ?ы ????і
? м?? ???ст? ??ўся ??цю (р. XII, ?т.15). За ў????і?? ???й чэля?і ????ў?
?мя?ў?е?а ???яй у ??я?е ў??ы ???, ?????і ? ?????я ???я ?і і вя??ня
чэля?і ?о ???? ? яе ????? ?? ??? (р. XII, ?т.14).
А??? “о ???х”, я? ў??ыню з’я?ўся ў ????м ???, ???няў ?д ???? ???? ???
ў????і?? ???ў ?ў?й тэ???і ?я??ы (р. XIV, ?т.35). З?? ???няў ???а ў???ь
“лю?й ?з?х”, а ?х з іх, я?я ? ????і і ????? ?с у “????? и ?я??е”, ????
?пярэ?і? ?а ??, а ??я гэ?? “??ы ?ю?, ?н з ?? и ???? ??ня?” (р. XII,
?т.24).
У ??? ??д ?????э?я ???? ??х ? ?я???ю бя??у (“??й ???и?й”), я? ?яўляўся ў
“????” і “????”, у ???е ў?н?ня ?????. А?я?аю? п??? “ни?о в ?ви??ти ??й
?р?ть ? ?ви?н”, С??т ??а?? ? “??в???” ??я?к ?????і? ??у, я?й ?? ????
п???, ??т у ???у ????? я?х-???ь рэ??? ?ея?яў ? ??цяў??ю ???ы, ?о ў ???у
ў???я яе і?ай ???, я?ю ? ??? ????ь (р. I, ?т.25,26; р. XI, ?г.14, 40 і
і?).
К?????е ????е – і???т, я? ў????? ў і??э?х ?ёй ?я??ы і яе ???зян. Д?????е
?????? ??і?я гэ?га і???? і ???? я? ??я??я ?е вя??е ??э?е і э?????ь у ?м
???у, ?? ? ????я ? мэ? ???? ідэ??? ????х ??эм і ????, ?о ????е ???а ???ь
??ыя??м мэ?м і ??рэ?? ?трэ?м ?я?а?. М??і? гі???? ??із гэ?й ???? ?? ????,
я?? ў??? ??і??ся пэў?я ?? ????я, я?м ??э?м ?я??ы я? ???і і ?о ця??і ?
??й.
Сі?э? ????яў ??а ?з??? як ????? ????х ?р, я?я п?мяняю?а ў ???? ??? ў
пэў?ю э??.
Г.В. Д???? ? ???? ???н?а ????ў?? і ???? я? ??я??я ў ??э? ????яў ??яляе
???ыя і ??ў?я ????і, а ???а ??ўня??я. Да ???? і ??ў?х ён ????:
1) ??? ? ??с? ?ця????: ??ў?ы?, ?вя?а, ??т, ??, ??? (???), а ???а ??? ?
?р?? ????а;
2) ??і?а-??і???я ????і:
а) ??і?ыя: ?я??ая ??, ця??ыя ??р??, ?????е ??, ?????е ??? і ???;
б) ?ё??ыя: ???ая і ??ыя??я ??і??ыя, ????е ?ё??ў;
3) ???, ????я ??ы я?й ??ў?ю?а ? ??я? ўся? XVI ?. А?? ?м?а ???е ?мя?ў??а
???і с???а ????у, у ?вя? з ?м ??ў? ???е ????ь ???ў?м ???м ??ы, я?я я?
??? ?ся?е ??ў?х мэт ????я.
Да ?? ??ўня??х ??ў ????я ????: ????, ?????е ????? ???. А??я ??, у ???я
?? г?? Г.В. Д???? ў?ю?е ?мяняю?я ????і, гэ? ???ь ?я, ?о ??яня?ся ў я??і
??? і?? ??ў ????яў (“????е”, ??? ў ??? і ??? ў ??ую ня?лю), а ???а
??ю?ыя ????і (?????е ???). Ч? ???й ?? ????? ? ???, ?м ???й ?? ????е, і
????т – ?м ????й ?ў ?ст? ???ст?, т? ????й ?? ?к???. Рэ????ю? пэў?е
????е, ????ў? ў ??? ????яляў ????я ???ы ????? (ідэ??ая ????? ?????) ?
???я і ????ў ??? (?о ??ь ???) ???д?м ?????: ? ???е рэ?????ў в??? ???, ?
????а – ??ў??ы, ? ?ня??е ??яў і ?н – в??? ?вя?і, ? ????? ??ы –
рэ??????ся ???а ??у ??ы з ?вя?? і г. д. Вря?і? ?р???? ??ыя??я ??? –
“??”. У ?х ????, ?? ??н??? ??ў ????? ??ш ця?і? і ???ю?? ??????,
рэ??????ся ??чэ?е ??і?а-??і???х, ?ё???, ??і?? ????яў, у ?м ?? ??х ця?іх
– ?????е ??? і ?я??? ????е.
М???ыя ?к??? ў ??я?е ???ў у ??????і ?? ??м ????м ??м ????яў. Я? ??і
????а ў пэў?х ??х ???, ??? і ў ??рэ?? ??? ў ??сі?х ? ????х ?????м ??т
(??? ? ў? ў ???м ???), я?я ???я?ся ? ???ь ?ця????, я? ??і?ў ?о ў ????
?я??е, ?????ц?.
Г????а (??ў???) – ??ф ? ??? ???? ??в?а, ?і??ся з ????? ? ???ь ?ая?ў
????. Я? ?? ??ў?м ?д? ????я, ??к ??м ?ст??а ў я??і ?паўня???. Г????а ў
??х ??дк? ??у?е з ????й ????? э???а і ??ля??? як “?? д???я и ???е”, а ў
і?? ???? з’яўля?? ? ??ш як ??а ? ????я ??ы. К???ы ???? ??ў??ы як ??і????
??? ??ы ў ?м, ?о ??р яе ????ц? ? ў ????? ? ?????а ?о ????а ў?? (??ы), ?е
??ю?а ў ????? ? ця?? ????? (???я ??ў??а) і ? ????? ??о??а ?о ?? ????
????. З???? ?я?і?, ??ы??, ?вя??? ??р ??ў??ы ? ??? ???? ???, а з???? ????
“???? ?а?” ?і?е яе ? ????а ???. З???? ???ы ?вя??? ??р ??ў??ы ў ?а ??.
У С??? 1588 г. ????ь ?ея?яў, я?я ???ся “?р?м”, ?вя????а ??ь у пя? ??ў у
??ў??і з ??? С???м і ??ш ?м у п??? ?? – п????? з С???м 1566 г. П??м
????а ў? ? ?????і, ???э?і ? ?л, ?сячэ?і ??? і ????і ???? ???і ???і. Т?ім
??м, рэ????е?а ??я??е ў? ??ш ця?іх і ????аю?х ??ў ?я???а ????я. Да ????я
?????ся, як ??і?, ?????, а ???а ?я ???і, ?о ?? ???? ? ???м ???, і ??т
?я, ?о ?ў ???ню ?????? ў ??зя?, ?? ?? ?????й ?ё??і ????ў пэў?ю ??. С??т
1588 г. рэ????е шэ?г ??і????х ??ў ?я??? ??, я?я ? ?? ??????ы ?пярэ?ім
??і???м ???м, ??к ??яня?ся ? ????. У ??ўн? ? ?я???я ????? ??яня?ся:
?????е, ???э?е ? ?л і ?ля???е. За ????а ??? м?а ???????ся ????? ?ў?м у
зя?ю. А??а?ю ????і ? ??ы ? ?я??? ? спі?й ??? і ???? ???а ???? ў ?????і
??ы. П???м ???я?ся ?л?і ??? ??ы ? ???е ????е ????й, а ??ў?? – ???а ? яе.
Ця??ыя ????і (?????і?ія і ?лю?я) ??яня?ся ??ў?м ??м ? ???х лю??. П??
????ў?м ?????ў ????ў ??м ? ???яй ?????і і ??????і ??жэ?яў і ???ё?к, ?
??ў?? і ???? ??????? ????? ??а?х ідэй і ????ў.
III. П???? ??і???е ??а ВКЛ з ???і?? К?? V
С??т ВКЛ 1588 ??, як і ???і?” К?ла V (??й – К??і?), ?ў ???? ў ХVІ ?.,
я?е з’яўля?? ??м з ??? ?бя?ў ???? ?????. У гэ? ?с у З??няй Еў?пе ???ўся
??ў? ???м. Ф????я с??ў?я ??э?, ?о і???а вя??, ?вя?ю? ?аю ??????ю ў?? і?м
Б?а, ?ч?а ?????? ?д ???? ?ё ???аю?х ?л ???, ?????а ??. Г????а ???ся ?
??ў?ня, ?е ????ь я? ў??і?ія ў?? ў ???? ?с я?э ? ?ло рэ??? ?????й. Для
Б???і, я?я ў???і? ў ??д ВКЛ, ХVІ ?. ??а ???? ????х і ??? ?????х ??я?ў.
С??т 1588 г. ?ў ??? ??і?? ?я ????ўкі С??? ВКЛ 1529 і 1566 ??ў, ???ыя
????ы 1573, 1578, 1580 і 1584 ??ў, ??і?і, ????ы ?вя??х ??і?ў. Ён ?ў
?????? ? ???м тэ?эт??м ??ў? ??і????? ?????і ?д ??ў???м ???? ВКЛ А.Б.
В??і? і ?????а Л.І. С??і. Ка??? ???а з’яўля?? ??й з ?і??ш ??? ??іц ??а,
я? ?? ??я? ў Г???і ў 1532 г. і ??????я ў 1633 г. Я? ???? ?? ???? ў ??р
і????а К?? V (1519-1555). З’яўляя? а?і?м ???????ім ???м ?????? Г???і,
мэ?й К??і? ?? ў?????? ??і???? ?????а ў ??? ??х. У С??т ?, ??мя ??і???? і
????? ??а, ???і н?? ?я???? (???????а) ??а. Ён ????іў ????ыя ?я???-???ыя
ідэі, н???ыя з іх ?ярэ??? ?? ?с. У С??? ???а ?люс???? тэ?ыя ???у ў?д ?
????ў?ю (??), ???ў?ю (вя?? ?я?, ???????ы ???) і ???ю (Т???л ВКЛ, ???я і
?????ія ??, ???ыя і ????ыя ? ??????і).
К??і? ?? ????а ? 2 ???. П??я яе ??? ????? ??ыям ????? ??э?, а ??ая ????
ў ?? ??і?л??а ???а. С??т 1588 г. ?е 14 ????ў і 488 ????ў. У 1-4-? ????
???? ??ы ?я???? ??а і ???? ?ду, у 5-10-? ???? ў 13-? – ?ю?а-сям???,
зя???? і ????? ??а, у 11-12, 14-? і ???? ў 13-? – ??і???? і
??і???-??э????а ??а. Ідэі Рэ???? і ??ця?і??і ????? ў ???? 3-ім 3-? ????,
???е я?? вя??? ?язю і ў?м ?я???м ???м ????? ?бя???? с??й ?іх ???ў ?я??ы,
????а ? ??, я?? ?чэ?я я? ????і?ю?а ў ???я??м ??????.
К??і? ў??а ??ы ў?? у ??рэ?е ????????х ????ў ??і???? ??а. В???я як
???????і з??, я? ?вя??а вя????? і????а п?? ?д ??? ???х зя??, ??? “?????
и ???” ??аяў у ??і???м ?????а у “??? и ?аях”. Р?? з ?м я? ????а ????е ?я
??ю??ў, ?яз? і ???ій іх ?????х ???ў. Т?ім ??м, ? ??? зя?? ?? ???? яе
??і?? ??і???е ??а, К??і? ?????? ??? ?я ??ў??я ????ў у ??? ???х. С?т?
1588 г. ???д?? ????ў ??я ???ыя ????, як ?????, і??і??і??я ????я, ?ўн??
?іх ??д ???м, ??вя?і??ь ??р?ня і і?.
На ?? К??і? з’я??ся ????я??? ??і???е ??а. К??і? ?? ????? ??ў???м у
?????а ?я ???ў, я? ? ?ла ??а ?рэ?і?й ??э? і ??я?ў?? ????чэ?я ??і???? і
??і?????э????а ??а. А??? ??т К??і? ???ляю? ??іла ??і???? ?????а. К?????е
??а ? ?’ё? ??? ? ??ім ??ы. Я? ? ?е ??э????а ???у ? ??? ?о г??. А? ????я
??ы ????ў ?’я??ы ? ???? ?е?а ???і ???????. К??і? ? ??і???? ?с?ў ?????, а
?????а іх, ??я?ая у ??ш ??ыя ??ы. Я? ??????? ??? ?а?і??ы ?? ?????ў:
?я???я (???, мя?ж, ??шэ?е ???? ??, ??т ???ь ??ы); ???ь ??ы (????а, а??а,
??ёп, ?????а ????); ???ь ?ё??і (???, ??ёж, ???ж, ?????); ???ь рэ??і
(??????, ??????, ?????); ?п?? ??? (к???яшэ?е, ?????е, ??ю??ея?е,
???ю??а). У ??і??н? ??? С??? ???а ???і?ю? ????я ??і???я ????х ?ея?яў і
???е?я ???ёў?, у ?вя? з ?м ????ў? ???ыя ??чэ?і ?????е ???і ??о??і,
?????я?, ??ючэ?я?. Аб’я??? у ??м ???? С??? ??жэ?яў ??і????, ??э????а, а
??м і і?? ??н ??а ў???яе ў?????е сэ?у ??і???-??а?й ??ы. У цэ?м ????ў?
?????а ????й ????? ??й, ??к ?? я?я ??ы ???ю? ю???ы ???? і ???ю? ??а?а як
??ыя??я ???ыя тэ?і?. С??е ??і?ё ????ў?й тэ?і? ????? ? ????я, ???а
?ў?рэ?я ??х і ?х ? ??жэ?яў, ??ў?? ??і???? ???.
Да ???? ?ня?яў ??і???? ??а К??і? і С??? 1588 г. ??а ???і ??р і ??ця????,
???і?, ??ю?юш?я ?я?э?я ?????, ??х, ?ў??. К??і? ?а?і??а ????? ? ?зя???е
????? ?ы ?яў??і ?? – ??? ? ??ця????. У к?????м ??е С??? 1588 г. ???а
??я?ў??ся ?? няў??ая і ??ця??ая. К?і ў ?ея?ях ??ы ? ў?????я ??? ў???
????? ? ??ця????, ? ? ??яня?ся і ??і???е ????е. П?яў??я ??ця???? у шэ??
???? ? ??і?? ??і???? ????я, а ??? ??я?к ???і? сям’і ???? ??ў??у (?? ????
????ю ??у). А?? ????? ??і???е ??а Г???і нярэд? ў?????? ????? і ?з ??, ?
?? і?? ??ы (“?????е ????”). А??я ??, ???? ??х ???к ???ў??я ві?ў??і ??а
ця??а ? ??й ??жэ?е ??н?? ????. Па С??? 1588 г. у я??і ?б’??ў ????? ??і
??я??? як ????я ??ы, ?к і ??ы ??, я?я ???аю? ? ??ю ??. К???ўная ?????
цэ?й ??ы ?? ???м ???м ???у ? ???і??і ????а-??ж?х лю??. Ра?м з ?м у ????
??х ???ся с??ы ????? ????? ? ??ю ?? і ?вя??ся ???п ?????? ????? ???
????й ??ы. На ???? ??а ? ?????і ????? ? ??ю ?? ў ????х ? ???х лю??, ????
????а-????, ??а ? ??яня?ся.
А????, ??ю?ю?ыя ????е, ???я?а ???аю?а ў К??і? ? ?ы??? ????а. Т?, ????? ?
????а ? ????а ў ???у ????? ???ы, ?ы “??? ??и, ?? и ????а ???? ??”, ?ы
????? ???? ? ?ў? ??? і ў ??т?? і?? ????. З???? ў ??е ????? ???ы ???ся
?????м, ?? ??т ?ў ???ў? з ?я???? ??? і ?? ??я????я ????ню ? ?г ????а ?
я?. С??а ? ????ую ???у ??ю??? ?ы ???? ????? (?я ????ня ????) і ?ы ?б???,
?????? ??я ???ня ????ня, у ??е ???я ???ю??а. С???ік ????? ?а??і? ????е
??і????? ???а ??рэ??а ???а ????? ???ы, ?к як п?????? яе ???н ?ў ????? ?м
???а, а ???????ь ???а ?? ?ць ????. Па??е С??? ????ая ???а і ??няя ??????
?????ся ???і??, я?я ???я? ? ??і???й ?????. П? ???шэ?і ??ў ????? ???ы
???? ???яўся ? ??і???? ???ння, ?е ён ???н ?ў ???і? ?ая?м ???? ??ў??у. П?
?ня??і ??? ?н ?я ????ня ? ??р?ня ????? ?? ????, ?о ?ця?еў? ??ы п??
?рэ?ў?я ?ея?і ????а ? ??, я?я ?? ???а і я?я ?ея?і ?г ????я? ?й, ?о
???яўся.
К??і? ??????е ????я ?я?аю?я ??і???. Да іх ?н?і?ся ????? ???, ?????е
?а???а ў ??е. Змя?аю?? ???і?? ?ы ???? ??ўся ????і ў??т ???? (? 14 ??ў, ?
С??? 1588 г. – 16 ??ў) і “?я?я ???ая ??а”. З??а ??ш ????? з’яўляю?а
?ця?аю?я ?? ???і?: ??і?ы, ?е??, ?????? і ??????ы ???? з????а, рэцыдыў,
??? ??р ???, “??ая ??а” ????, ?зя???е ????? ??? ??, ???ь ??? ?? і г. д.
У ????? ??ля?ю?а ?о?ыя ??? ?зя???я ?????, ??яляю?а ??х ? ?????, я?е
??ля??? як ?ў??? ?ея?е, няў??е ????р ?? ????. З?? ??ўся ???? ?к, як
???н? ?????.
К????? ??н С??? ???? ?а ????е ????? ??, ?? ???? ??р ?о ????: ??ў, ??ў,
??іў і і?. Д?я??? ?о ??ся??не ????й ????м мэ? ??ь ? ў??? ? ??? ??чэ?я
????? і я? ??і???ю. Н????, ??д з мэ?й з???? ???а ????м ?????м і ў ?м
???у, ?? ён ?ў ?в??? ?????м ?н ?о ?????м ?ё??? ??ы (р. XI, ?т.1). У
Ст??е рэ????ю?а ???і, ?? ?ся??е ? ???ы і і??э? ?? ? ???а ????м. У
?????і, ? ????? ?????м ???т? ????а (??ы, ?????й ? ?г??я ? ?? ?я??ы), я?
? ?ў ???й ???ы. Не ??я?е ??і???? ????ю ??х ? ??ё ???? ?я???? ???і?. (р.
I, ?т.7), ? ??ё ?????????? (р. XIV, ?т.32). Для ?яў??і ??? ????х ?я???х
?????ў ?с???а ?яўл?ня ????й ?? ў ??е ???ы. З?? ? С??? 1588 г. ???????а
??а ????і: ?-???, ???? рэ?і??і ????й ?? і, ?-???, ??ся???м ????? ???.
Н????, ???? ?няў ??ю ? ??ы ?язя, ?ця ??? “? ?біў, ? ??іў” (р. I, ?т.9).
З?? ??ля?е ??х ??? ???а ?я???х ?????ў і ???ь ??ы, і ???? ??х ? ???яе
?’??ў?й ??ы, ? ??????е ў??????ня ??ы, ? я?ю ????? ??х. Ві??? ж у ???
?для?е ??і??у ????ю.
У ??? ????я, ????д??х К??і?й, ????н ???п ???шэ?я. Яе ????я ?? ???і??ся
????цю. А???? ??? ???ння ??: ?я??ая ?? (?л????, ??????е, ????? ??м у
зя?ю і ?.); ???????е; ця??ыя ????і (сячэ?е ???і); ????; ?рэ?? ?ключэ?е;
???? ??т і ??ф.
У ????? ? К??і?, С??т 1588 г. ??я??ы ідэяй ????у. У ????і ? ??і???? ???
гэ? ?яўля?ся ? ў?????і ???а ?вя??х тэ?і?ў ?рэ??а ?я???я, ?ў???і ?я??? ??
? ця??? ??? і ??ў???іх, у?????і ??і???й ????? ?я?і? (? ? ?я??? ??) за
????а ???? ????, ?????е ???? ?э??? ??????i, ??ш ???й ????? ? ????? ???ь
??? і і?.
М?? ??і? ??к, ?о ў???ь ??і?я ??і???? ??а у XVI ?. у Г???і і Б???і ?ў ??ь
?????, ?е ??ш ????? і ??я?ў?м з’яўля?а С??т 1588 г. А???ю? ????? ??і???х
????яў ???е ?????? ??і???? ??а Б???і, ??а ?я??ь ??у ? ?е, ?о ў ??ў??і з
??? ?????й Г???і, я? ?? ??ш ?я??м. У цэ?м ? ??і??? ??н ????? Б??у?
???????ся ??ў??? в??? для ??? ?? ??і??ю, ???й ??у рэ?лю?? ?????ін, і????
? ў?ючэ?я ўся? ?? ??? і ??рэ?ў??, ?о ?? ?????а ?????м. В?? і ?е, ?о
????в?? ў XVI ст.д.????? С??? 1588 г. ?????? ?????і ??і???? ??? і, як
????, ??і???ю ????? ???вя???і ў ??рэ?ў?м ????.
С?с ???т?ы
1. С??т ВКЛ 1588 г. Мн. 2005 г.
2. Ю? Я.А. К??? ??с ???? ?зя??ы і ??а Б???і. Мн. 1992 г.
3. Д??р Т.І. Гі??ыя ?я??ы і ??а Б???і. Мн. 2007 г.
4. К??? Н.Е., С??????а А.В. У???? ??о ?р???х ??н. М.: З???, 1998 г.
5. У???? ??о ????? ??н. О?ая ?с?/?д ?д. И.Д. Ко???а. М.: О??-Л, 2003 г.
5. М????? В.И. И??ия ?????й ????????и. – Мн., 2003 г.
Нашли опечатку? Выделите и нажмите CTRL+Enter
